เครื่องแลกเปลี่ยนความร้อน (Heat Exchanger) คือ เครื่องมือหรือตัวกลางที่ใช้สำหรับถ่ายเทความร้อน (Heat transfer) จากของไหลชนิดหนึ่งไปยังของไหลอีกชนิดหนึ่ง โดยของไหลทั้ง 2 ชนิดจะมีอุณหภูมิต่างกัน ความร้อนจะถูกถ่ายเทจากของไหลที่ร้อนกว่าไปสู่ของไหลที่เย็นกว่า โดยการถ่ายเทความร้อนจะเกิดผ่านตัวกลางหรือ Heat Exchanger โดยของไหลทั้ง 2 ชนิดจะไม่สัมผัสและผสมกัน กลไกในการถ่ายเทความร้อนในอุปกรณ์แลกเปลี่ยนความร้อน ได้แก่ การพาความร้อน (Convection) ผ่านของไหล และการนำความร้อน (Conduction) ผ่านตัวกลาง
เครื่องแลกเปลี่ยนความร้อน (Heat Exchanger) จึงเป็นอุปกรณ์หลักและสำคัญในอุตสาหกรรมต่างๆเพื่อใช้เครื่องมือหรือตัวกลางในการถ่ายเทความร้อน เช่น ระบบทำความร้อน ระบบทำความเย็น โรงไฟฟ้า โรงงานอาหาร โรงงานยา อุตสาหกรรมน้ำมัน อุตสาหกรรมเคมี อุตสาหกรรมเรือ เป็นต้น
ชนิดของเครื่องแลกเปลี่ยนความร้อน (Types of Heat Exchangers)
- เครื่องแลกเปลี่ยนความร้อนแบบท่อสองชั้น (Double pipe)
- เครื่องแลกเปลี่ยนความร้อนแบบแผ่น (Plate Heat Exchanger)
- เครื่องแลกเปลี่ยนความร้อนแบบเชลล์และท่อ (Shell and Tube)
เครื่องแลกเปลี่ยนความร้อนแบบท่อสองชั้น (Double pipe) ได้รับการออกแบบมาโดยเฉพาะสำหรับของไหลที่มีกากตะกอนหรือเส้นใยและอนุภาค ทำให้เหมาะสำหรับการให้ความร้อนและความเย็นของกากตะกอนของน้ำ ส่วนใหญ่ อุปกรณ์ประกอบด้วยท่อเดี่ยวที่ติดตั้งอยู่ภายในท่อเปลือกนอก เพื่อให้ของไหลแลกเปลี่ยนความร้อนผ่านตัวกลางที่เป็นท่อ